Οδύσσεια :α 174-360

Οδύσσεια :α 174-360

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1. «Ο Τηλέμαχος εξηγεί την κατάσταση του παλατιού και ζητεί πληροφορίες» (174-196)

2. «Η Αθηνά-Μέντης παρουσιάζεται σαν φίλος πατρικός» (197-232)

3. «Η απάντηση του Τηλέμαχου» (236-244)

4. «Η Αθηνά ζητεί πρόσθετες εξηγήσεις» (246-255)

5. «Ο Τηλέμαχος εκθέτει τα προβλήματά του» (256-279)

6. «Η Αθηνά ενθαρρύνει και συμβουλεύει τον Τηλέμαχο» (280-339)

7. «Ο Τηλέμαχος προτείνει λουτρό και δώρο στον ξένο» (340-347)

8. «Η Αθηνά αρνείται το δώρο και εξαφανίζεται με θαυμαστό τρόπο» (348-360)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ

α) Ο γάμος και η προίκα: στην ομηρική εποχή ο άντρας αποφάσιζε για τον γάμο της γυναίκας (οπατέρας αποφάσιζε δηλαδή για το γάμο της ανύπαντρης ή χήρας κόρης του) :304-306. Υπήρχαν και περιπτώσεις που ο γιος αποφάσιζε αν θα
ξαναπαντρευτεί η χήρα μητέρα του (324-325). Ως προς το θέμα της προίκας,
η Αθηνά λέει ότι ο πατέρας της νύφης οφείλει να την προικίσει (304-308)

β) Το επάγγελμα του μάντη : ήταν πρόσωπα τιμημένα και θεωρούνταν θεόπνευστα.

γ)Νεκρικές τιμές : στην ομηρική εποχή, οι συγγενείς ή οι συμπολεμιστές
του νεκρού, αρχικά τον έλουζαν και τον άλειφαν με αρωματικά έλαια. Στη
συνέχεια θρηνούσαν και αφού έκαιγαν το σώμα του νεκρού, τοποθετούσαν τα
οστά του σε ειδική θήκη. Τέλος, συγκέντρωναν χώμα πάνω από την πυρά και
στην κορυφή του τοποθετούσαν στήλη (επιτύμβια στήλη)

δ) Φιλία: ήταν πολύ σημαντική στην εποχή. Ο Τηλέμαχος περιποιείται τον Μέντη
τόσο καλά όχι μόνο επειδή ήταν φιλοξενούμενος, αλλά και επειδή ήταν
φίλος του πατέρα του (207)

ε) Ευτυχισμένος θάνατος : Είτε από γεράματα στο σπίτι (241-244), είτε στον πόλεμο ανάμεσα στους συμπολεμιστές σου (262-266)

στ) Αυτοδικία :
ήταν (και είναι ακόμα) μια μορφή απόδοσης δικαιοσύνης που δε στηρίζεται
σε γραπτούς νόμους. Η Αθηνά προτρέπει τον Τηλέμαχο να σκοτώσει τους
μνηστήρες για να πάρει εκδίκηση για τη ξεδιάντροπη συμπεριφορά τους.

ζ) Υστεροφημία: είναι η καλή φήμη που έχει κάποιος μετά τον θάνατό του (262-266,
331-335). Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στην υστεροφημία.

ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ : συνεχίζεται σε αυτή την ενότητα η ενανθρώπιση της Αθηνάς (μεταμόρφωση σε Μέντη)

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΘΕΩΝ
 Οταν οι θεοί εμφανίζονται και αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους μπροστά
στους ανθρώπους. Στην ενότητά μας, η Αθηνά αποκαλύφθηκε στον Τηλέμαχο,
αφού έφυγε από το παλάτι με θαυμαστό τρόπο (επιφάνεια)

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας ή ανθρωποκεντρισμός ονομάζεται η αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου. Η σωτηρία και η καταστροφή οφείλονται
αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο τον άνθρωπο. Στην ενότητά μας, ο
ανθρωποκεντρισμός φαίνεται από την πεποίθηση της Αθηνάς ότι ο Οδυσσέας
θα τα καταφέρει χάρη στην ευστροφία του (226-228).

ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ

α) Ο Τηλέμαχος αγνοεί το ότι συνομιλεί με την Αθηνά, ενώ εμείς το γνωρίζουμε. Την αποκαλεί «ξένο» (176, 237, 341)

β) Ο Τηλέμαχος νομίζει ότι ο πατέρας του δε ζει (179-181), ενώ εμείς γνωρίζουμε ότι είναι ζωντανός.

ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ

Είναι μια τεχνική της αφήγησης, κατά την οποία διακόπτεται η ροή των
γεγονότων με την παρεμβολή στοιχείων που φαινομενικά είναι άσχετα προς
την ιστορία. Στην ενότητά μας έχουμε :

α) την παρέκβαση με την αναφορά στον Λαέρτη, που γίνεται για να δείξει ο Μέντης το πόσο φίλος ήταν με τον Οδυσσέα (207-211)

β)την παρέκβαση με την περγραφή του Οδυσσέα και με την αναφορά στον
Ορέστη (284-293 και 331-333). Και οι δύο παρεκβάσεις γίνονται για να
λειτουργήσουν ως παραδείγματα προς μίμηση, τόσο ο Οδυσσέας, όσο και ο
Ορέστης για τον Τηλέμαχο.

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

α) Οι πόθοι του Τηλέμαχου (181-183) προοικονομούν την επιστροφή του Οδυσσέα.

β) Η μαντεία της Αθηνάς-Μέντη (217-228) προοικονομεί την επιστροφή του Οδυσσέα.

γ) Η ευχή της Αθηνάς-Μέντη (294) προοικονομεί την επιστροφή του Οδυσσέα.

δ) Το σχέδιο δράσης της Αθηνάς (300-330) προοικονομεί τις επόμενες κινήσεις του Τηλέμαχου.

ε)Το γεγονός ότι ο Τηλέμαχος αντιλήφθηκε τη θεϊκή φύση του ξένου και το
ότι έχει πλέον πάρει θάρρος (360) προικονομεί τη μεταστροφή στη
συμπεριφορά του.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ-ΜΕΝΤΗ

α) Ο Τηλέμαχος να συγκαλέσει συνέλευση των Αχαιών, για να τους ενημερώσει για τη συμπεριφορά των μνηστήρων (300-302)

β) Ο Τηλέμαχος να διατάξει τους μνηστήρες να φύγουν από το παλάτι (303-304)

γ) Η Πηνελόπη, αν θέλει να ξαναπαντρευτεί, να επιστρέψει στον πατέρα της και αυτός να την προικίσει (305-308)

δ)Ο Τηλέμαχος να ταξιδέψει στην Πύλο και στη Σπάρτη για να συναντήσει τον
Νέστορα και τον Μενέλαο και να πάρει πληροφορίες για τον πατέρα του
(310-318)

ε)Αν ο Τηλέμαχος μάθει ότι ο πατέρας του είναι ζωντανός, να περιμένει ένα
χρόνο την επιστροφή του. Αν όμως μάθει ότι ο πατέρας του πέθανε, να τον
τιμήσει και να παντρέψει τη μάνα του (319-325)

στ)Όταν ο Τηλέμαχος κάνει όλα τα παραπάνω, να βρει τρόπο να σκοτώσει τους
μνηστήρες για να πάρει εκδίκηση και να κερδίσει υστεροφημία (326-335)

ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ

Όταν ο ποιητής μεταφέρει σε παλαιότερη εποχή στοιχεία που ίσχυαν στη δική
του, την ομηρική εποχή. Στην ενότητά μας, ο Μέντης λέει πως είναι
έμπορος και ταξιδεύει για να ανταλλάξει μέταλλα (201-204). Στη Μυκηναϊκή
εποχή όμως, η χρήση σιδήρου θεωρείται αμφίβολη.

ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

γλαυκόματη Αθηνά (174) : τυπικό επίθετο

ανταποκρίθηκε, τα μάτια λάμποντας αμέσως η θεά Αθηνά (197) : τυπική έκφραση

του εμπειροπόλεμου Αγχιάλου (199) : τυπικό επίθετο

τους θαλασσινούς Ταφίους (200) : τυπικό επίθετο

το δασωμένο Νήιο (206) : τυπικό επίθετο

τον ανδρείο Λαέρτη (208) : τυπικό επίθετο

ο θείος Οδυσσέας (217) : τυπικό επίθετο

μα τώρα απάντησε στο ερώτημά μου και μίλησέ μου ειλικρινά (229) : τυπική έκφραση

τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε (246) : τυπική έκφραση

της αποκρίθηκε ο Τηλέμαχος, φρόνιμος πάντα και με γνώση (256) : τυπική έκφραση

δασωμένη Ζάκυνθο (273) : τυπικό επίθετο

του αντιμίλησε με πάθος η Αθηνά Παλλάδα (280) : τυπική έκφραση

αναίσχυντους μνηστήρες (283) : τυπικό επίθετο

τους τίμιους Αχαιούς (301) : τυπικό επίθετο

σεβάσμιο Νέστορα (315) : τυπικό επίθετο

ξανθό Μενέλαο (316) : τυπικό επίθετο

θείος Ορέστης (332) : τυπικό επίθετο

τον δόλιο Αίγισθο (333) : τυπικό επίθετο

του ξακουστού πατέρα του (333) : τυπικό επίθετο

αμέσως η Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, του απάντησε (354) : τυπική έκφραση

ισόθεος άντρας (360) : τυπικό επίθετο

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ

1. Τηλέμαχος: σε απόγνωση, ανήμπορος (270-279), άτολμος, ονειροπόλος (176-183),
νοσταλγεί τον πατέρα του, τον οποίο θεωρεί νεκρό (184-187, 267-269).
Είναι σε ψυχική σύγχυση (241-244, 262-266), ευγενικός και φιλόξενος
(341-347), σέβεται και ακούει με προσοχή τις συμβουλές του Μέντη.

2. Αθηνά/Μέντης: προσεγγίζει εύστροφα τον Τηλέμαχο, χειρίζεται άψογα τον λόγο και πετυχαίνει με εύστοχες ερωτήσεις να εκμαιεύσει από τον Τηλέμαχο τις
πληροφορίες που θέλει. Συμπαθεί τον Τηλέμαχο, τον ενθαρρύνει και
προσπαθεί να του μεταδώσει αισιοδοξία (247-248). Συμπονά και
συμπαραστέκεται στον Τηλέμαχο (281-282) και τον προτρέπει να αναλάβει
τις ευθύνες του (329-330) μιμούμενος τον πατέρα του και τον Ορέστη
(282-295, 331-333)

3. Μνηστήρες: ανήθικοι, τεμπέληδες, ενδιαφέρονται μόνο για τη διασκέδαση (177-178).
Θρασύδειλοι (αν ο Οδυσσέας εμφανιζόταν θα το βαζαν στα πόδια),
ξεδιάντροποι και ξιπασμένοι (252-253, 275, 283)

4. Πηνελόπη(αν και δεν εμφανίζεται ακόμα, ο Τηλέμαχος αναφέρεται σε αυτήν) :
αποφεύγει με περίτεχνο τρόπο τους μνηστήρες. Αφοσιωμένη στον Οδυσσέα
(θεωρεί φρικτό τον γάμο). Είναι όμως αδύναμη και δειλή.

5. Λαέρτης : λυπημένος, ζει πλέον στην απομόνωση (208-211).